Seminarium "Wyzwania nowoczesnego tunelowania"

Światowy Kongres Tunelowy, World Tunnel Congress – Neapol, 3-9 maja 2019r.

IV Konferencja Budownictwo Podziemne 2019,

Światowy Kongres Tunelowy, World Tunnel Congress – Dubaj, 21-26 kwietnia 2018r.

III Konferencja Budownictwo Podziemne,
Wykorzystanie przestrzeni podziemnej

XIII Międzynarodowa Konferencja Naukowo - Techniczna

Światowy Kongres Tunelowy, World Tunnel Congress - pod hasłem “Surface challenges – underground solutions” - Bergen, 9-15 czerwca 2017

II Konferencja Budownictwo Podziemne 2016,

I Konferencja Budownictwo Podziemne 2015,

Światowy Kongres Tunelowy, World Tunnel Congress - pod hasłem “Surface challenges – underground solutions” - Bergen, 9-15 czerwca 2017
XXXXIII Zgromadzenie Ogólne Międzynarodowego Stowarzyszenia Tunelowego i Przestrzeni Podziemnej ITA-AITES

Światowy Kongres Tunelowy WTC 2017 odbył się w dniach od 9 do 15 czerwca 2017 roku w Bergen, w Norwegii. Kongres ten został zorganizowany wspólnie przez Międzynarodowe Stowarzyszenie Robót Podziemnych (ITA-AITES) i Norweskie Stowarzyszenie Tunelowe (ang. the Norwegian Tunnelling Society). W obradach wzięło udział ponad 1600 uczestników, w tym kilka osób z Polski.

Obrady plenarne, sesje techniczne i posiedzenia Zgromadzenia Ogólnego i Grup Roboczych (Working Groups) odbywały się w Centrum Kongresowym Grieg Hall zlokalizowanym w centrum Bergen. Tam też miała miejsce wystawa, na której wystawiono 129 stoisk firm z całego świata.

Ceremonia otwarcia kongresu rozpoczęła się od koncertu muzyki klasycznej wykonanego przez zespół muzyków orkiestry filharmonii w Bergen - Holbergsuiten Grieg Ensemble (fot. 1). Po koncercie, niezwykle uroczystego otwarcia Kongresu dokonał Jego Królewska Wysokość książę koronny Norwegii Haakon Magnus (fot. 2). Po przemówieniu Jego Królewskiej Wysokości powitalne przemówienia kolejno wygłosili: Prezydent Norweskiego Stowarzyszenia Tunelowego – pan Frode Nilsen, Prezydent Międzynarodowego Stowarzyszenia Robót Podziemnych ITA-AITES pan Tarcisio Celestino (fot. 3) oraz pan Tom Christer Nilsen - polityk.

Po powitaniach, zgodnie z tradycją ceremonii otwarcia, wygłoszony został wykład specjalny Sir Muir Wood Lecture poświęcony pamięci pierwszego i Honorowego Prezydenta ITA-AITES. Wykład ten odbył się po raz ósmy, a referat pt. „Geological Uncertainties in Tunnelling - Risk Assessment and Quality Assurance” wygłosił profesor emerytowany Hakan Stille z KTH Royal Institute of Technology w Sztokholmie (fot. 4). Pełny tekst wykładu można znaleĽć pod adresem https://www.ita-aites.org/en/publications/muir-wood-lecture.

W dalszej części ceremonii otwarcia, po przerwie i drugiej części koncertu, wygłoszone zostały jeszcze trzy referaty (jeden wybrany referat spośród wszystkich zaakceptowanych do wygłoszenia referatów oraz dwa Keynote lectures). Referaty te wygłosili:

• Profesor Nuh Bilgin z Istanbul Technical University, Faculty of Mines. Tytuł referatu „The factors affecting the performance of three different TBMs in a complex geology in Istambul” (fot. 5),
• Tunele wykonywane tarczami zmechanizowanymi,
• Dr Nick Barton (Nick Barton & Associates). Tytuł referatu “Rock as the construction material for tunnels” (fot. 6),
• Øyvind Engelstad, członek zarządu Norwegian Tunnelling Society (fot. 7). Tytuł referatu “Norway seen from the inside: Perspectives on the innovative way of developing underground space in Norway”.

W wydrukowanych materiałach konferencyjnych zamieszczono rozszerzone streszczenia 340 referatów, z których 120 wygłoszono podczas 20. minutowych wystąpień w równoległych sesjach technicznych. Na terenie centrum kongresowego obyła się również wystawa plakatów prezentujących referaty, które nie były wygłaszane (łącznie 195 sztuk). Pełny tekst referatów znajduje się na nośniku elektronicznym. Referaty podzielono na następujące sesje tematyczne:

1. Tunelowanie w miastach.
2. Tunelowanie zmechanizowane w twardych skałach.
3. Innowacje w tunelowaniu z zastosowaniem technologii strzałowej (drill & blast).
4. Tunele w energetyce i ochronie środowiska.
5. ITACUS – wykorzystanie przestrzeni podziemnej.
6. ITATECH – innowacje w technologii strzałowej i wzmacnianiu skał.
7. ITACOSUF – Nowe wyzwania związane z bezpieczeństwem w projektowaniu i użytkowaniu tuneli.
8. Tunelowanie w niekorzystnych warunkach geotechnicznych.
9. Studia przypadków, doświadczenia i wnioski.
10. Tunelowanie zmechanizowane w słabych gruntach i w zróżnicowanych warunkach geotechnicznych.
11. Wzmacnianie skał i izolacje.
12. Rozpoznanie warunków geotechnicznych.
13. Tunele podwodne.
14. Analiza stateczności i zmniejszanie ryzyka.
15. Projektowanie sejsmiczne budowli podziemnych.

Podobnie jak podczas poprzednich kongresów - w Dubrowniku (2015) i w San Francisco (2016) - drugiego dnia konferencji odbyły się: Sesja Otwarta (ITA Open Session) oraz sesje komitetów ITATECH, ITACUS i ITACOSUF. W tym roku, Sesja Otwarta była poświęcona zagadnieniu akceptacji publicznej dla dużych projektów infrastrukturalnych (Rethinking major Infrastructure Projects: a new look at Underground Solutions and Public Acceptance). Sesję tę poprowadził znakomicie dziennikarz - Jean-Christophe Giesbert. Zwyczajowo, w pierwszej części sesji prezentowane są wyniki prac Grup Roboczych (Working Groups) i Komitetów (ITAtech - Committee on technologies, ITA COSUF - Committee on Operational Safety of Underground Facilities). Przedstawiono w tym roku dwa opracowania wydane przez ITA jako, tzw. rekomendacje lub zalecenia (Reccomandations or Guidelines). Opracowania te dostępne są na stronie https://www.ita-aites.org/en/wg-committees. Można je pobrać bezpłatnie w wersji pdf. Są to:

• TBM Excavation of long and deep tunnels under difficult rock conditions; praktyczny przewodnik - zbiór wiedzy dotyczącej budowy długich i głębokich tuneli tarczami zmechanizowanymi, opracowany przez Grupę Roboczą 17 (WG17)
• Structural fire protection for road tunnels – przewodnik, kompendium wiedzy na temat ochrony przeciwpożarowej konstrukcji tuneli drogowych - opracowany przez Grupę Roboczą 6 (WG6)

W dalszej części Sesja Otwarta miała charakter dyskusji na temat akceptacji publicznej dużych projektów infrastrukturalnych (tunelowych), toczonej na podstawie kilku wygłoszonych, niezwykle interesujących, referatów, tj.:

• Mario Virano General, CEO w TELT (Tunnel Euro Alpin Lyon Turin) - The public acceptance issue for the New European railway connection between Italy and France, Lyon-Turin;
• Teitur Samuelsen: CEO of the infrastructure Faroe Island - Biggest investment in infrastructure in the Faroe Island ever, Subsea tunneling in the Faroe Island
• Heinz Ehrbar, Deutche Bahn - Experience from the Deutche Bahn
• Brian Fulcher - New York City's Second Avenue Subway, the social, technical, political and commercial benefits and decisions made
• Lee Seung-Hyun, menadżer w KORAD - Experience of the radioactive waste disposal facility construction in Korea

Sesja komitetu ITACUS pod hasłem „Think Deep Continued – Towards an urban underground space agenda” prowadzona była przez panią wiceprezydent komitetu ITACUS Antonię Cornaro (Szwajcaria). Sesja była otwarta dla wszystkich uczestników konferencji, a w dyskusji panelowej mogli uczestniczyć wszyscy zgromadzeni na sali. Przedstawiciele Rady Sterującej ITACUS zaprezentowali aktualne trendy w rozwoju i planowaniu przestrzeni podziemnej. Bardzo ciekawą prezentację przedstawili młodzi członkowie ITACUS – Rosanne Verloop i Nicolas Ziv, którzy brali udział w drugich w tym roku warsztatach Young Professional’s Think Deep Program w Glasgow (pierwsze odbyły się we Wrocławiu, 14-19 maja). W warsztatach tych młodzi ludzie z całego świata, reprezentujący różne profesje (inżynierowie, architekci, geolodzy, urbaniści) dostają zadanie od miasta – opracować autorski, innowacyjny, wieloaspektowy projekt rozwiązania jakiegoś zagadnienia, np. w Glasgow – jak otworzyć miasto w stronę rzeki? Prace trwają tydzień, młodzi profesjonaliści analizują problem dogłębnie - przeprowadzają wizje lokalne, wywiady z mieszkańcami i realizują inne własne pomysły, aby na końcu warsztatów zaprezentować koncepcję rozwiązania danego zagadnienia. Warsztaty te organizowane są przez ITACUS we współpracy z ISOCARP.

Równolegle do sesji ITACUS odbyła się otwarta sesja komitetu ITAtech. W tym roku na temat przewodni tej sesji wybrano: „Innowacje w technologii strzałowej, i wzmacnianiu skał” (Innovations in Drill, Blast and Rock Support). Zaproszeni wykładowcy oraz przedstawiciele głównych sponsorów ITAtech przedstawili m.in. przykłady realizacji i rozwiązań w zakresie monitoringu wibracji w technice strzałowej, szacowaniu szkód podczas realizacji tuneli tą techniką oraz nowości w stosowaniu betonu natryskowego zarówno do obudów tymczasowych jak i docelowych wyrobisk tunelowych.

Trzecią równoległą sesją otwartą była sesja ITACOSUF poświęcona nowym wyzwaniom związanym z bezpieczeństwem w projektowaniu i użytkowaniu tuneli. Przedstawiono w niej wiele ciekawych referatów na temat bezpieczeństwa w tunelach w świetle ryzyka ataków terrorystycznych (w tym także cyber ataków na centra sterowania i kontroli tuneli), przewozu niebezpiecznych materiałów, projektowania obudowy tuneli na inne obciążenia wynikające, np. z detonacji materiałów wybuchowych, itp.

Tradycyjnie Kongresowi towarzyszyła wystawa firm związanych z budownictwem podziemnym oraz wycieczki techniczne organizowane dla zainteresowanych każdego dnia konferencji i zwyczajowo w ostatnim dniu konferencji. W ramach wycieczek technicznych można było zwiedzić do wyboru:

• Terminal gazowy - Kollsnes Gas Terminal / Sture Oil Terminal w Øygarden
• Zakład uzdatniania wody Ulriken (w tym tunele dojazdowe, zbiorniki wody i rurociągi)
• Budowę odcinka drogi E39 z Rådal do Os – Tunel i budowa drogi
• Budowę tunelu Ulriken długości 7,8 km wykonywanego tarczą zmechanizowaną (TBM) o średnicy 9,3m w ciągu nowej linii kolejowej między Arna i Bergen.

W ramach programu dla osób towarzyszących zorganizowano m.in. zwiedzanie Bergen i jego okolic, a przede wszystkim nabrzeża portowego Bergen, które jest wpisane na światową listę zabytków UNESCO, prywatny koncert w domu Edvarda Griega oraz zwiedzanie skansenu starego Bergen. Więcej informacji o kongresie 2017 i imprezach towarzyszących znajduje się na stronie internetowej www.wtc2017.com.

XXXXIII Zgromadzenie Ogólne ITA-AITES

XXXXIII Zgromadzenie Ogólne International Tunnelling and Underground Space Association zwyczajowo odbywa się dwukrotnie – na początku i na zakończenie Kongresu WTC. W tym roku odbyło się w dniach 11. oraz 14. czerwca 2017 roku (fot. 8). Wzięło w nim udział 52 delegatów spośród 74 krajów członkowskich. Przedstawiono sprawozdanie z prac Zarządu w okresie od ostatniego Zgromadzenia Ogólnego w San Francisco w 2016 r oraz strategię prac na okres 2017-2020. Odczytano raporty finansowe i audytorskie. Poinformowano, że Zarząd ITA opublikował nowe badania rynku dotyczące branży tunelowej podkreślając trendy ekonomiczne na rynku globalnym. W 2016 r. globalny koszt realizacji tuneli i budowli podziemnych ogółem wyniósł 86 mld EUR, co oznacza wzrost o 23% w stosunku do liczby w 2013 r. Perspektywy branży na najbliższe lata wydają się być wobec tego bardzo pozytywne.

W pierwszym dniu Zgromadzenia Ogólnego podjęto decyzję o przyjęciu Nigerii w poczet narodów członkowskich. Obecnie w ITA są zrzeszone 74 kraje oraz 267 członków stowarzyszonych (172 członków grupowych i 95 członków indywidualnych). ITA wspiera łącznie 16 głównych sponsorów oraz 49 firm wspierających. Reprezentantem członków wspierających w Zgromadzeniu Ogólnym na lata 2015-2018 pozostaje Timo Laitinen z firmy Sandvik.

Podczas drugiego posiedzenia Zgromadzenia Ogólnego, w środę 14 czerwca, przeprowadzone zostały wybory uzupełniające 3. członków Zarządu ITA na kadencję 2017-2020. Spośród 9. kandydatów członkowie zgromadzenia wybrali 3 osoby: Larsa Babendererde (Niemcy), Arnolda Dixa (Australia) i Randalla Essexa (USA).

W dalszej części posiedzenia dyskutowano także wymagania jakie powinna spełnić organizacja członkowska przy składaniu swojej kandydatury do organizacji kolejnych konferencji. Zapisano, że oprócz formalnego zgłoszenia listownego wymagana będzie obecność przedstawiciela na posiedzeniu EETC i multimedialna prezentacja szczegółów oferty. Po tej dyskusji, przedstawicielka Polski zgłosiła intencję Podkomitetu Budownictwa Podziemnego PKG organizacji EETC w 2020 roku. Ta propozycja będzie oczywiście złożona listownie oraz zaprezentowana na konferencji w Mińsku w 2018 roku.

W skład Zarządu ITA wchodzą obecnie (fot. 9):

• Tarcisio Celestino, prezydent, Brazylia (2016-2019), (fot. 3)
• Søren Degn Eskesen, były prezydent, Dania (2016-2019)
• Eric Leca, pierwszy wiceprezydent, Francja (2016-2019)
• Alexandre Gomes, wiceprezydent, Chile (2016-2019)
• Jinxiu (Jenny) Yan, wiceprezydent, Chiny (2016-2019)
• Ruth Gunlaug Haug, wiceprezydent, Norwegia (2016-2019)
• Davorin Kolic, członek, Chorwacja (2016-2019)
• Giuseppe Lunardi, członek, Włochy (2016-2019)
• Chungsik Yoo, Korea Południowa (2016-2019)
• Lars Babendererde, członek, Niemcy (2017-2020)
• Arnold Dix, członek, Australia (2017-2020)
• Randall Essex, członek, USA (2017-2020)
• Felix Amberg, skarbnik, Szwajcaria (2016-2019)
• Salma S. AlMaamari, członek, Zjednoczone Emiraty Arabskie (2015-2018)
• Ooi Teik Aun, członek, Malesia (2017-2020)

W obradach Zgromadzenia Ogólnego Polskę reprezentowała dr inż. Monika Mitew-Czajewska, przewodnicząca Podkomitetu Budownictwa Podziemnego. W obradach uczestniczyła także prof. Anna Siemińska-Lewandowska będąca ustępującym członkiem Zarządu ITA-AITES (2014-2017).

W czasie trwania Kongresu odbyły się liczne spotkania Grup Roboczych (WG), animatorzy tych grup składali na Zgromadzeniu Ogólnym sprawozdania z prowadzonych w ostatnim roku prac. Sprawozdania są dostępne na stronie internetowej organizacji (www.ita-aites.org/corporate/wg&committees). W tym roku, decyzją Zgromadzenia Ogólnego, utworzona została nowa grupa robocza (WG 22), która będzie zajmowała się zagadnieniami BIM w tunelowaniu (Information Modelling in Tunnelling). Animatorem tej grupy został dr Jurij Karlovsek (Australia), a wice animatorem Paolo Cucino (Włochy). Opiekunem grupy z ramienia Zarządu ITA jest Lars Babendererde. Podczas obrad Zgromadzenia Ogólnego sprawozdania składali również przewodniczący Komitetów ITA: ITA COSUF (Committee on Operational Safety of Underground Facilities), ITA-CET (Committee on Education and Training), ITACUS (Committee on Underground Space), ITAtech (Committee on technologies) oraz ITAym (Young Member Group).

Jednym z punktów obrad, w pierwszym dniu Zgromadzenia Ogólnego była prezentacja lokalizacji kolejnej edycji cyklicznego wydarzenia ITA Awards Ceremony (ceremonia wręczenia nagród ITA), https://awards.ita-aites.org/. W roku 2017 wydarzenie to będzie miało miejsce 15 listopada w Paryżu podczas kongresu AFTES. Nagrody będą wręczane w 9. kategoriach: największy projekt roku (ponad 500 mln Euro), projekt roku (50 mln – 500 mln Euro), projekt roku (do 50 mln Euro), innowacyjny projekt roku, innowacja techniczna/produktowa roku, inicjatywa ekologiczna roku, inicjatywa roku w zakresie bezpieczeństwa, innowacyjne wykorzystanie przestrzeni podziemnej oraz młody inżynier roku w zakresie tunelowania. Do finału 17. osobowe jury konkursu pod przewodnictwem pana Tarcisio Celestino wyłoniło 30 kandydatów. Zwycięzcy zostaną ogłoszeni podczas listopadowej ceremonii w Paryżu. Stowarzyszenie ITA AITES zachęca inwestorów, firmy wykonawcze, projektantów z całego świata do zgłaszania swoich projektów do tego konkursu w kolejnych latach.

Podczas pierwszego posiedzenia Zgromadzenia Ogólnego wręczone zostały również nagrody ITA-CET Foundation. Pierwszą nagrodę, za osiągnięcia życiowe otrzymał pan Martin Herrenknecht, zalożyciel i właściciel firmy Herrenknecht AG, wiodącego producenta tarcz zmechanizowanych. Drugą nagrodę otrzymał kraj członkowski – Nepal (Nepal Tunnelling Association), w uznaniu aktywności kraju w 2016 roku.

W środę 14 czerwca 2017, Zgromadzenie Ogólne w tajnym, dwuetapowym głosowaniu, spośród trzech kandydatów (Australia, Indie, Malezja) wybrało Malezję jako organizatora kolejnego Światowego Kongresu Tunelowego. Odbędzie się on w Kuala Lumpur, wiosną 2020 r. Przedstawiono także informacje o stanie przygotowań do Kongresów, które odbędą się w dwóch kolejnych latach: 20 - 26 kwietnia 2018 w Dubaju, w Zjednoczonych Emiratach Arabskich oraz 3 – 9 maja 2019 w Neapolu, we Włoszech.

Fot. 1 Zespół muzyków orkiestry filharmonii w Bergen - Holbergsuiten Grieg Ensemble

Fot. 2. Ceremonia otwarcia Kongresu - Jego Królewska Wysokość książę koronny Norwegii Haakon Magnus

Fot. 3. Prezydent Międzynarodowego Stowarzyszenia Robót Podziemnych ITA-AITES pan Tarcisio Celestino (Brazylia)

Fot. 4. Sir Muir Wood Lecture - profesor Hakan Stille z KTH Royal Institute of Technology w Sztokholmie

Fot. 5. Referat otwarcia - Profesor Nuh Bilgin z Istanbul Technical University Faculty of Mines

Fot. 6. Keynote lecture - Dr Nick Barton (Nick Barton & Associates)

Fot. 7. Keynote lecture - Øyvind Engelstad, członek zarządu Norwegian Tunnelling Society

Fot. 8. Keynote lecture - Øyvind Engelstad, członek zarządu Norwegian Tunnelling Society

Fot. 9. Zarząd ITA, z kończącą kadencję prof. Anną Siemińską-Lewandowską